อาการบ้านหมุน เวียนหัว เป็นอย่างไร รักษายังไง [อัปเดต 2024]

อาการบ้านหมุน คือ อาการที่รู้สึกว่าสิ่งแวดล้อมรอบตัวหรือสิ่งของที่มองเห็นหมุนไปหรือรู้สึกว่าตัวเองหมุนไปทั้ง ๆ ที่ตัวเรานิ่งอยู่กับที่ ซึ่งเกิดจากความผิดปกติของอวัยวะภายในหูชั้นในที่ทำหน้าที่ควบคุมความสมดุลของร่างกาย

เคยมีอาการเหล่านี้ไหม? จู่ ๆ ก็เวียนหัวเหมือนทุกอย่างรอบตัวกำลังหมุนโดยไม่ทราบสาเหตุ เมื่ออาการดีขึ้นหลายคนมักจะชะล่าใจและคิดว่าไม่เป็นอะไร แต่หากเกิดอาการกำเริบในระหว่างขับรถ หรือใช้ชีวิตประจำวันอาจทำให้เสียการทรงตัว ล้มตึง หรือทำให้เกิดอุบัติเหตุต่าง ๆ ได้ โดยอาการที่เกิดขึ้นอาจเป็นสัญญาณเตือนจากร่างกายที่บ่งบอกถึงโรคบางโรคอยู่ เพราะฉะนั้นเรามาทำความรู้จักอาการเหล่านี้ให้มากขึ้น เพื่อเตรียมตัวรับมือกัน

อาการบ้านหมุน คืออะไร ?

อาการบ้านหมุน เป็นอาการที่รู้สึกว่าสิ่งแวดล้อมรอบตัวหรือสิ่งของที่มองเห็นหมุนไปหรือรู้สึกว่าตัวเองหมุนไปทั้ง ๆ ที่ตัวเรานิ่งอยู่กับที่ ซึ่งเกิดจากความผิดปกติของอวัยวะภายในหูชั้นในที่ทำหน้าที่ควบคุมความสมดุลของร่างกาย จึงทำให้เกิดอาการบ้านหมุน เพราะร่างกายเสียความสมดุลในการทรงตัวทำให้มีอาการ เช่น เห็นเพดานเคลื่อน ผ้าม่านไหล หรือรู้สึกโคลงเคลง สูญเสียการทรงตัว สำหรับในบางรายที่มีอาการรุนแรงอาจมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน มีความรู้สึกเหมือนจะเป็นลม หูอื้อ การได้ยินลดลง หรือมีเสียงในหูร่วมด้วยได้ ซึ่งหากอาการกำเริบอาจส่งผลต่อการทรงตัวและทำให้ผู้ที่มีอาการ เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุได้ โดยส่วนมากอาการบ้านหมุนจะพบได้ในกลุ่มผู้สูงอายุ

บ้านหมุน vs เวียนศรีษะ

อาการเวียนศีรษะบ้านหมุน (Vertigo) ที่จะรู้สึกว่าสิ่งแวดล้อมรอบตัวหมุนหรือตนเองกำลังหมุนไปทั้งที่อยู่กับที่ หรือรู้สึกโคลงเคลงทั้งที่อยู่กับที่หรือไม่มีการเคลื่อนไหว

อาการเวียนศีรษะ (Dizziness) โดยทั่วไปมีลักษณะอาการตั้งแต่สมองตื้อ รู้สึกมึนงง โคลงเคลง ยืนเดินทรงตัวไม่ดี ซึ่งเป็นอาการที่ไม่เฉพาะเจาะจง เกิดได้จากโรคต่าง ๆ เช่น โรคทางระบบไหลเวียนเลือด โรคทางระบบประสาท ภาวะโลหิตจาง เป็นต้น

สาเหตุของการบ้านหมุน

สำหรับอาการบ้านหมุน เวียนหัว สิ่งรอบตัวหมุนจนไม่สามารถทรงตัวได้นั้น เป็นอาการที่เกิดได้จากหลายสาเหตุ ทั้งจากความผิดปกติภายในของหูชั้นในที่ทำหน้าที่ควบคุมสมดุลการทรงตัว ปัญหาเกี่ยวกับระบบไหลเวียนของเลือดและสมอง และภาวะเจ็บป่วยทางร่างกาย โดยแบ่งเป็นสาเหตุการเกิดได้จากสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้

โรคของหูชั้นในที่พบได้บ่อย เช่น โรคน้ำในหูไม่เท่ากัน โดยสาเหตุของโรคน้ำในหูไม่เท่ากันยังไม่เป็นที่แน่ชัด แต่เมื่อเป็นแล้วมักจะมีอาการบ้านหมุนที่ค่อนข้างรุนแรงและเกิดเป็นระยะเวลานาน ซึ่งทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการ เวียนหัว แบบรู้สึกหมุน หูอื้อ การได้ยินลดลง หรือมีเสียงดังในหู ร่วมกับมีอาการคลื่นไส้อาเจียน และสูญเสียสมดุลของร่างกาย ทำให้เซ หรือ ล้มได้ง่าย
หินปูนในหูเคลื่อนหรือหลุด (BPPV) เป็นโรคที่ทำให้เกิดอาการเวียนหัว บ้านหมุนที่พบได้บ่อยที่สุด ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัดแต่มักพบในผู้สูงอายุ โดยอาการบ้านหมุนจากสาเหตุหินปูนในหูเคลื่อนนี้มักเป็นระยะเวลาสั้น ๆ เป็นช่วงวินาทีแล้วค่อย ๆ หายไป มักเกิดขึ้นทันทีในขณะเปลี่ยนท่าทางของศีรษะ เช่น ระหว่างกำลังล้มตัวลงนอนหรือลุกจากที่นอน เงยหน้า ก้มหยิบของ เป็นต้น
เส้นประสาทการทรงตัวในหูอักเสบ สาเหตุการเกิดนี้มักพบเจอหลังจากติดเชื้อไวรัส เช่น ไข้หวัดและเชื้อได้ลุกลามเข้าไปในหู หรือเส้นประสาทการทรงตัวในหู จึงทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะบ้านหมุนรุนแรงนานเป็นวันได้ และหากลุกลามเข้าสู่หูชั้นใน อาการจะรุนแรงมาก อาจมีอาการสูญเสียการได้ยินได้
ระบบไหลเวียนโลหิต ภาวะความดันโลหิตสูง-ต่ำ น้ำตาลในเลือดต่ำ โลหิตจาง มีส่วนที่ส่งผลต่อการไหลเวียนของเลือดไปยังสมอง ซึ่งสามารถเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดอาการหน้ามืด เวียนหัวได้
โรคหลอดเลือดสมองแตก หรือตีบ ถือเป็นสาเหตุที่มีความเสี่ยงต่อชีวิต โดยเมื่อหลอดเลือดมีปัญหาจะทำให้เลือดไม่สามารถลำเลียงออกซิเจนและสารอาหารไปเลี้ยงสมองได้ ซึ่งนอกจากจะมีอาการเวียนศีรษะแล้ว อาจมีอาการแขนขาอ่อนแรง ตาพร่ามัว ทรงตัวไม่ได้ หรือมีอาการอัมพฤกษ์ อัมพาตร่วมด้วย
โรคทางจิตเวช โดยสาเหตุนี้มักจะเกิดจากสภาพจิตใจร่วมด้วย เช่น อาการเวียนหัวอย่างมากเมื่ออยู่ในที่แคบ ที่สูง หรือที่ชุมชน เกิดอาการหายใจไม่เต็มอิ่ม มือเท้าชา และเย็น และแน่นหน้าอก เป็นต้น
ปัจจัยอื่น ๆ เช่น เครียดวิตกกังวล พักผ่อนไม่เพียงพอ เมารถ หรือเมาเรือ ดื่มสุรา ผลข้างเคียงจากยาบางชนิด โดยเฉพาะกลุ่มยานอนหลับ ยาคลายกังวล ยาต้านซึมเศร้า ยากันชัก เป็นต้น

บ้านหมุนบอกโรคอะไรได้บ้าง ?

เมื่อเราทราบถึงปัจจัยที่อาจทำให้เกิดอาการบ้านหมุนกันไปแล้ว มาดูต่อกันเลยว่า อาการเหล่านี้กำลังเป็นสัญญาณเตือนที่อาจก่อให้เกิดโรคอะไรได้บ้าง เพื่อที่เราจะได้เตรียมรับมือ และดูแลป้องกันการเกิดโรคต่อไปนี้

โรคทางหู

หูชั้นนอก อาทิ ขี้หูอุดตัน, หูชั้นนอกอักเสบ, เนื้องอกหูชั้นนอก, กระดูกช่องหูหัก ฯลฯ
หูชั้นกลาง อาทิ หูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน, หูชั้นกลางอักเสบเรื้อรัง, เลือดคั่งในหูชั้นกลาง, เนื้องอกที่โพรงหลังจมูก ฯลฯ
หูชั้นใน อาทิ หูชั้นในอักเสบ, เยื่อหุ้มสมองอักเสบ, ความดันน้ำในหูชั้นในผิดปกติ, ผลึกหินปูนในหูชั้นในเคลื่อน, เส้นประสาทการทรงตัวในหูอักเสบ, เนื้องอกประสาทการทรงตัวหรือเส้นประสาทการได้ยิน ฯลฯ

โรคทางสมองและระบบประสาท

โรคระบบประสาทส่วนกลาง ส่วนใหญ่จากสมองน้อย (Cerebellum)
ความเสื่อมของระบบประสาทส่วนกลาง
การติดเชื้อของระบบประสาท
ไมเกรน
ภาวะสมองขาดเลือด/ มีเลือดออกในสมอง (Stroke)

โรคอื่น ๆ เช่น

โรคแพ้ภูมิตัวเอง
โรคต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยกว่าปกติ
โรคเลือดจางและอื่น ๆ
โรคหลอดเลือดตีบจากไขมันในเลือดสูง, โรคความดันโลหิตสูง, โรคเบาหวาน
โรคกระดูกต้นคอเสื่อม
โรคไต
โรคภูมิแพ้
ภาวะเลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ

วิธีการวินิจฉัยสาเหตุ

เมื่อเกิดอาการบ้านหมุนผู้ป่วยมักไม่ทราบสาเหตุ หรือหาสาเหตุไม่พบ เพราะฉะนั้นการตรวจเพื่อค้นหาสาเหตุของโรคจึงเป็นสิ่งที่สำคัญในการป้องกันหรือบรรเทาอาการที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้

การซักประวัติ : แพทย์จะถามถึงลักษณะของอาการบ้านหมุน ระยะเวลาที่มีอาการ สิ่งที่ไปกระตุ้นให้เกิดอาการ และอาการร่วม
การตรวจร่างกาย : แพทย์จะตรวจการเคลื่อนไหวของดวงตา การได้ยิน การเดินและการทรงตัวของผู้ป่วย การตรวจเส้นประสาทสมอง และระบบประสาทกลางการวัดความดันโลหิต การเจาะเลือด การถ่ายภาพรังสี เช่นเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง (CT scan) หรือเอ็กซเรย์สนามแม่เหล็ก (MRI) เป็นต้น

การปฏิบัติตัวแก้อาการบ้านหมุนเบื้องต้น

นอนพัก : โดยให้ศีรษะยกขึ้นสูงเล็กน้อยหรืออาจใช้หมอนหนุน 2 ใบ พยายามอย่านอนราบไปกับพื้น จะช่วยบรรเทาอาการเวียนหัวแบบบ้านหมุนได้ดีกว่า
ดื่มน้ำอุ่นบ่อย ๆ หรือเกลือแร่ : เพื่อลดอาการคลื่นไส้
เคลื่อนไหวช้า ๆ : ไม่หันหัว ก้ม หรือลุกเดิน ลุกนั่งเร็วเกินไป
พักในที่สงบ : หลีกเลี่ยงพื้นที่ที่เสียงดัง เนื่องจากเสียงที่ดังเกินไปจะส่งผลต่อหูโดยตรงซึ่งอาจทำให้อาการบ้านหมุนแย่ลงได้
กินยากลุ่มแก้เวียนหัวหรือแก้เมารถเมาเรือ : ยาแก้เมารถกินครั้งละ 1 เม็ด ทุกๆ 6 ชั่วโมง หรือกินยากลุ่ม ซินนาริซีน หรือ เบต้าฮิสทีน ครั้งละ 1 เม็ด วันละ 3 ครั้ง พร้อม ๆ กันก็ได้ แต่ยาแก้เมารถเมาเรือจะทำให้ง่วงนอน ดังนั้นต้องระวังเรื่องการใช้เครื่องจักรหรือการขับยานพาหนะ
ถ้าเวียนหัว บ้านหมุนขณะขับรถ : ให้จอดรถข้างทางเปิดไฟฉุกเฉินทันที

หากมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น พูดไม่ชัด กลืนลำบาก แขนขาอ่อนแรง ชา
ต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที

การรักษา

การรักษานั้นจะแตกต่างกันไปตามสาเหตุและอาการของโรค โดยอาจมีการใช้ยา การหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นของโรค รวมถึงการฟื้นฟูระบบการทรงตัวของหูชั้นในที่ถูกต้อง เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติ โรคบ้านหมุนค่อนข้างอันตราย และเป็นสาเหตุให้นำไปสู่การเกิดอุบัติเหตุหรือเสียชีวิตได้ ดังนั้น หากพบว่ามีอาการควรรีบปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

รวมเรื่องน่ารู้เกี่ยวกับอาการบ้านหมุน