ความดันสูง ความดันต่ำ อาการเป็นอย่างไร บ่งบอกอะไร [2024]

ความดันเป็นสิ่งที่สามารถบ่งบอกอาการเสี่ยงโรคต่างๆได้ ไม่ว่า ความดันสูง หรือ ความดันต่ำ ซึ่งสองแบบนี้มีอาการ สาเหตุ และการรักษาที่ต่างกัน โดยมีค่าปกติที่เหมาะสมไม่ควรเกิน 120/80 ม.ม.ปรอท (mm/Hg)

ภัยเงียบที่ใครหลายคนกำลังมองข้าม เป็นปัญหาสุขภาพที่มีโอกาสเสี่ยงที่เป็นปัจจัยนำไปสู่โรคอื่น ๆ ได้หลายโรค เนื่องจากการเจ็บป่วยเป็นเรื่องที่เราไม่สามารถจะคาดเดาได้ล่วงหน้า ว่าจะเกิดอาการป่วยอะไรขึ้นกับเรา และจะแสดงอาการป่วยออกมาเมื่อใด

แต่เราสามารถหมั่นตรวจเช็คได้ เพื่อค้นหาปัจจัยเสี่ยงที่อาจก่อให้เกิดการเจ็บป่วย หรือภาวะผิดของอาการป่วย ด้วยการตรวจขั้นพื้นฐานอย่าง การตรวจความดันโลหิต และยังเพื่อเป็นการหาปัจจัยเสี่ยงที่มาจากพฤติกรรมส่วนตัวและอื่น ๆ อีกมากมายอย่างไม่คาดคิด เช่น การรับประทานอาหารที่โซเดียมสูง การรับประทานอาหารแปรรูปมากจนเกินไป จนก่อให้เกิดโรค

เมื่อตรวจพบอาการผิดปกติได้ไว ก็จะสามารถรักษาได้ทันท่วงที และช่วยลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่อาจจะเกิดขึ้นได้อย่างมีประสิทธิภาพที่สุด ดังนั้นจึงอยากให้ทุกคนได้มาทำความรู้จักกับ ความดัน สาเหตุของโรคร้ายที่มาอย่างไม่คาดคิด การตรวจความดันจึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม หลาย ๆ คนยังไม่เคยได้รับการตรวจที่บ่อยนักทำให้ไม่ทราบถึงความเสี่ยงที่อาจก่อให้เกิดโรคร้ายตามมา

ค่าตัวเลขความดันโลหิตคืออะไร ?

ค่าความดัน คือ แรงดันในหลอดเลือดช่วงหัวใจบีบตัว และคลายตัว โดยสามารถแบ่งออกเป็น 2 ค่า คือ

ความดันตัวบน หรือความดันซิสโตลี (Systolic blood pressure) คือ แรงดันในหลอดเลือดที่สูงขึ้น ในขณะที่หัวใจบีบตัว ซึ่งค่าความดันจะสูงต่ำ ตามช่วงอายุ การเคลื่อนไหวของร่างกาย และการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ขณะนั้น
ความดันช่วงล่าง หรือความดันไดแอสโตลี (Diastolic blood pressure) คือ แรงดันที่เกิดจากการยืดหยุ่นของหลอดเลือด ในขณะที่หัวใจคลายตัว

โดยมีระดับค่าความดันโลหิต ตามตารางแสดงค่าความดันโลหิต ดังนี้

ระดับความดันโลหิต	ความดันช่วงบน (มม.ปรอท)	ความดันช่วงล่าง (มม.ปรอท)
ความดันโลหิตปกติ	< 120	< 80
ความดันโลหิตปกติที่ค่อนไปทางสูง	120-139	< 80
ความดันโลหิตสูงระดับที่ 1	140-159	80-89
ความดันโหลิตสูงระดับที่ 2	160-179	≥ 90
ความดันโหลิตสูงระดับที่ 3	≥ 180	≥ 109

ระดับความดันโลหิตปกติควรอยู่ที่เท่าไร?

โดยทั่วไปความดันโลหิตมีค่าปกติที่เหมาะสม จะต้องวัดขณะที่นั่งพักแล้วอย่างน้อย 15-30 นาที หรือวัดหลังรับประทานอาหาร ดื่มกาแฟ ออกกำลังกาย หรือทำกิจกรรมต่าง ๆ มาแล้วอย่างน้อย 1 ชั่วโมง โดยมีค่าปกติที่เหมาะสมไม่ควรเกิน 120/80 ม.ม.ปรอท (mm/Hg) หากวัดแล้วมีค่าที่สูงกว่าปกติให้ทิ้งระยะห่างจากนั้นวัดซ้ำอีกครั้ง

ความดันโลหิตต่ำ คืออะไร

ภาวะความดันโลหิตต่ำ (Hypotension) คือ ภาวะที่มีค่าความดันโลหิตต่ำกว่า 90/60 ม.ม.ปรอท (mm/Hg) ซึ่งถือเป็นอีกภาวะสำคัญที่ควรต้องระวัง สามารถพบได้ในผู้หญิงอายุน้อย ผู้ที่มีน้ำหนักตัวน้อย โดยความต่ำไม่ได้นับว่าเป็นโรค และไม่ได้นำไปสู่โรคเรื้อรัง แต่ยังคงไม่อาจมองข้ามได้เช่นกัน

โดยกลุ่มเสี่ยงที่อาจเกิดภาวะความดันต่ำ คือ ผู้ป่วยสูงอายุ ผู้ป่วยติดเตียง หญิงตั้งครรภ์ และผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคหัวใจ โรคไต โรคเบาหวาน รวมไปถึงผู้ที่มีภาวะเจ็บป่วยเฉียบพลัน เช่น มีประวัติท้องร่วง เสียเหงื่อจากการออกกำลังกาย การับประทานยาเกิดขนาด โดยภาวะความดันต่ำสามารถแยกเป็นปะเภท ได้ดังนี้

ภาวะความดันโลหิตต่ำกะทันหัน จากการเปลี่ยนแปลงท่าทางอิริยาบถกะทันหัน
ภาวะความดันโลหิตต่ำหลังรับประทานอาหารมื้อใหญ่
ภาวะความดันโลหิตต่ำจากความผิดปกติของสมอง
ภาวะความดันโลหิตต่ำเนื่องจากความเสียหายของระบบประสาท

สาเหตุของการเกิดภาวะความดันต่ำ

สาเหตุของภาวะความดันต่ำโดยส่วนใหญ่ เกิดจากการที่มีเลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอด้วยสาเหตุต่าง ๆ ดังนี้

หัวใจเต้นผิดปกติ ทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ
การรับประทานยาบางชนิด
ระดับความเครียด
ท่าทางและการจัดตำแหน่งของร่างกาย

โดยยังอาจมีปัจจัยอื่น ๆ ร่วมด้วยที่ทำให้ความดันโลหิตลดต่ำลง เช่น

การตั้งครรภ์
ภาวะขาดน้ำ
การสูญเสียเลือด
ขาดสารอาหาร
ปัญหาเกี่ยวกับหัวใจ

อาการของความดันโลหิตต่ำ

ในผู้ที่มีภาวะความดันโลหิตต่ำ (Hypotension) อาจมีอาการดังนี้

วิงเวียนศีรษะ
อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
คลื่นไส้
ตาพร่า มองเห็นภาพไม่ชัด
ขาดสมาธิ
มองเห็นภาพซ้อน

ภาวะแทรกซ้อน

ภาวะความดันโลหิตต่ำ อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนจากความดันโลหิตต่ำ อาจนำไปสู่การเกิดอุบัติเหตุและยังอาจช็อกขึ้นได้หากมีอาการในระดับที่รุนแรงขึ้น รวมไปถึงการทำให้ร่างกายขาดออกซิเจน จนทำให้หัวใจ สมอง อวัยวะอื่น ๆ ขาดออกซิเจน และนำไปสู่การเสียชีวิตในที่สุด เช่น

ชีพจรเต้นเร็วจนผิดปกติ
อ่อนแรง
ป็นลม
ผิวเย็น ชื้น และซีด
หายใจเร็ว และถี่ขึ้น

การรักษาภาวะความดันโลหิตต่ำ

ในปัจจุบันการรักษาภาวะความดันโลหิตต่ำสามารถใช้วิธีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้โดยไม่จำเป็นต้องใช้ยารักษา ดังนี้

การออกกำลังกายเป็นประจำอย่างสม่ำเสมอ เพื่อช่วยให้หลอดเลือดหัวใจแข็งแรงขึ้น
นอนอย่างมีประสิทธิภาพ โดยการนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอวันละ 7-8 ชั่วมโมง และหลีกเลี่ยงการใช้หมอนที่ต่ำหนุนศรีษะ
การรับประทานอาหารที่มีมีประโยชน์ สารอาหารครบถ้วนทั้ง 5 หมู่ ให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนอิริยาบถแบบรวดเร็ว เช่น การลุกขึ้นจากพื้นด้วยความไวจากท่านอนมาเป็นท่านั่ง เป็นการเปลี่ยนท่าทางต้านกับแรงโน้มถ่วงทำให้หัวใจทำงานหนักขึ้นเพื่อบีบเลือดส่งไปยังสมอง ในบางครั้งจึงทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ

ความดันโลหิตสูง คืออะไร

ความดันโลหิตสูง (Hypertension) คือ ภาวะที่พว่ามีค่าระดับความดันโลหิตอยู่ในระดับสูงผิดปกติ เป็นโรคที่สำคัญมาก โดยมีค่ามากกว่าหรือเท่ากับ 140/90 ม.ม.ปรอท (mm/Hg) ขึ้นไป โดยส่วนมากมักจะไม่มีอาการที่ชัดเจน แต่ในผู้ที่มีความดันโลหิตสูงเป็นระยะเวลานานอาจก่อให้เกิดการทำลายอวัยวะต่าง ๆ ภายในร่างกายได้แก่ ตา ไต สมอง หัวใจ และหลอดเลือดจนทำให้เกิดอาการแสดงขึ้นได้

สาเหตุของการเกิดภาวะความดันโลหิตสูง

โดยส่วนมากผู้ที่มีภาวะความดันโลหิตสูงมักจะตรวจไม่พบสาเหตุที่ชัดเจน แต่จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคความดันโลหิตสูง ได้แก่ ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคความดันโลหิตสูง ผู้ที่มีน้ำหนักเกิน ผู้ป่วยโรคเบาหวาน ผู้ที่ชอบรับประทานอาหารเค็ม ส่วนโรคความดันโลหิตสูงชนิดที่พบสาเหตุชัดเจน ถึงมีการพบน้อยแต่มีความสำคัญมาก เช่น โรคหลอดเลือดไตตีบ โรคต่อมหมวกไต แต่สามารถรักษาให้หายขาดได้ และโรคความดันโลหิตสูงนั้นหากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้องและเหมาะสม อาจส่งผลให้ผู้ป่วยทุพพลภาพหรือเสียชีวิตได้

อาการของความดันโลหิตสูง

โดยส่วนมากผู้ที่มีระดับความดันโลหิตสูงส่วนมากมักจะไม่แสดงอาการ แต่บางรายจะพบอาการดังนี้

ปวดศีรษะ
เวียนศีรษะ
ปวดต้นคอ
มือเท้าชา
หายใจถี่
ตามัว
เหนื่อยง่ายมากผิดปกติ
ใจสั่น
คลื้นไส้ อาเจียร

ภาวะแทรกซ้อน

หากมีระดับความดันโลหิตที่สูงนาน ๆ และไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้องและเหมาะสมอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน ส่งผลให้เกิดภาวะหัวใจวาย ไตวายเรื้อรัง จอประสาทตาเสื่อม หลอดเลือดตีบ หลอดเลือดแตก และหลอดเลือดตัน โดยภาวะแทรกซ้อนจากความดันโลหิตสามารถได้ 2 กรณี คือ

ภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากความดันโลหิตสูงโดยตรง เช่น หลอดเลือดในสมองแตก
ภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากหลอดเลือดแดงตีบหรือตัน เช่น กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด

โดยในผู้ป่วยที่เป็นโรคความดันโลหิตสูง และยังไม่ได้เข้ารับการรักษาที่ถูกต้องและเหมาะสม อาจส่งผลให้เสียชีวิตได้มากถึง 60-75 %

การรักษาภาวะความดันโลหิตสูง

แนวทางการรักษาภาวะความดันโลหิตสูงด้วยการใช้ยาลดความดันโลหิตให้อยู่ในเกณฑ์ปกติสามารถช่วยลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนได้ และนอกจากนี้อีกวิธีที่สามารถรักษาความดันโลหิตให้อยู่ในระดับที่ดีได้โดยการปรับพฤติกรรมโดยไม่ต้องใช้ยาร่วมด้วยมีดังนี้

การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ วันละ 15-30 นาที อย่างน้อย 3-6 วันต่อสัปดาห์
การควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติตาม BMI
รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย และมีสารอาหารครบถ้วนตามที่ร่างกายต้องการต่อวันครบทั้ง 5 หมู่
งด หรือลดปริมาณแอลกอฮอล์ให้เหมาะสม โดยไม่ดื่มมากจนเกินพอดี แต่หากเลี่ยงได้ควรเลี่ยงที่จะดื่ม
ดูแลสุขภาพจิตเพื่อลดภาวะเครียด
งดการสูบบุหรี่
ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่ประจำ

การเตรียมตัวเพื่อวัดความดันโลหิต

งดดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน กาแฟ แอลกอฮอล์ อย่างน้อย 30 นาที-1 ชั่วโมงก่อนการวัด
ควรปัสสาวะก่อนทำการตรวจวัดความดัน
งดการออกกำลังกาย หรือกิจกรรมต่าง ๆ และนั่งพักก่อนวัดความดันโลหิต อย่างน้อย 15-30 นาที
ไม่พูดคุย หรือขยับตัว ขณะทำการวัดความดันโลหิต

การป้องกันและดูแลตนเอง

การป้องกันและการดูแลตนเองเมื่อมีภาวะความดันสูงหรือต่ำกว่าปกติมีดังนี้

หลีกเลี่ยงอาหารประเภทของหมักดอง และอาหารแปรรูป เนื่องจากมีปริมาณโซเดียมที่สูงมาก เช่น กุ้งแห้ง ผักกาดดอง ปลาร้า
งดเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ทุกชนิด หรือจำกัดและควบคุมปริมาณการดื่ม
หมั่นออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอเป็นประจำทุกวัน อย่างน้อยวันละ 15-30 นาที ให้ได้ 3-5 วันต่อสัปดาห์
การดูแลสุขภาพจิตใจของตนเองเพื่อลดภาวะเครียด เช่น การหากิจกรรมบรรเทาความเครียดอย่างการร้องเพลง การฝึกสมาธิ
ปรึกษาแพทย์เรื่องการรับประทานยาที่ใช้อยู่เป็นประจำ เนื่องจากยาบางชนิดทำให้เกิดความดันโลหิตสูง จึงไม่ควรรับประทานยาเองหากไม่ได้ผ่านแพทย์หรือเภสัชกร

สรุปความดันสูง ความดันต่ำ

ความดันโลหิตเป็นภาวะที่สามารถเกิดขึ้นได้ในทุกเพศทุกวัย ไม่ว่าจะชายหรือหญิง วัยรุ่นหรือวัยสูงอายุ โดยในภาวะความดันโลหิตต่ำหากไม่มีภาวะช็อกร่วมด้วย จะมีความอันตรายน้อยกว่าความดันโลหิตสูง แต่หากมีภาวะความดันต่ำแล้วมีภาวะช็อกร่วมด้วยอาจทำให้มีอันตรายกว่าภาวะความดันโลหิตสูง ดังนั้นการวัดความดันโลหิตเป็นการตรวจเช็คความผิดปกติสุขภาพขั้นพื้นฐานที่ควรตรวจเช็คเป็นประจำ เพื่อช่วยลดผลกระทบจากการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดได้ ดังนั้นจึงควรมองเห็นถึงความสำคัญ และไม่ควรมองข้ามการตรวจความดันโลหิต